Η υστερεκτομή είναι η χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης της μήτρας. Αν και στην Ευρώπη είναι μια πολύ συνηθισμένη μέθοδος αντιμετώπισης διαφόρων σοβαρών γυναικολογικών προβλημάτων, στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Ορισμένοι γυναικολόγοι στην Αθήνα, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό, την προτείνουν ως ιατρικό τρόπο επίλυσης κάποιων ασθενειών, όμως στην υπόλοιπη Ελλάδα οι γυναικολόγοι προτιμούν πιο παραδοσιακές μεθόδους.
Η υστερεκτομή μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους: με τομή στην κοιλιακή χώρα (κοιλιακή υστερεκτομή), κολπικά (κολπική υστερεκτομή), όπου ο γυναικολόγος ελέγχει σχολαστικά με κολποσκόπηση τα γεννητικά όργανα και αφαιρεί μέσω του κόλπου τη μήτρα, και τέλος λαπαροσκοπικά, όπου γίνονται τέσσερις μικρές τομές στην κοιλιά σε αντίθεση με την κοιλιακή υστερεκτομή όπου η τομή είναι μεγαλύτερη, εγκάρσια ή κάθετη.
Ως προς την έκταση της υστερεκτομής, είναι δυνατόν αυτή να εφαρμοστεί μόνο στο σώμα της μήτρας (υφολική υστερεκτομή), έτσι ώστε ο τράχηλος να παραμείνει, είτε να είναι ολική. Στην τελευταία περίπτωση μπορεί να περιλαμβάνει μόνο τη μήτρα, όμως σε δύσκολες περιπτώσεις αφαιρούνται και οι δύο σάλπιγγες και οι ωοθήκες.
Οι λόγοι για τους οποίους ο χειρουργός γυναικολόγος θα προχωρήσει σε υστερεκτομή είναι ποικίλοι. Μια τέτοια απόφαση μπορεί να παρθεί όταν υπάρχει κάποιος κακοήθης όγκος ή αν έχει ανιχνευθεί με βάση και το οικογενειακό ιστορικό κάποιο γονίδιο που ενδέχεται με μεγάλη πιθανότητα να οδηγήσει σε καρκίνο της μήτρας ή των ωοθηκών. Επίσης, υστερεκτομή γίνεται σε δύσκολες περιπτώσεις ενδομητρίωσης ή ινομυωμάτων, περιπτώσεις οι οποίες δεν έγινε κατορθωτό να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με απόξεση. Τέλος, αν παρατηρείται πρόπτωση μήτρας, έντονη αιμορραγία μετά από τοκετό ή ανυπόφορη δυσμηνόρροια, κρίνεται επίσης απαραίτητο να αφαιρεθεί η μήτρα.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις μιας τέτοιας επέμβασης στη γυναίκα και το σύντροφό της μπορεί να είναι μεγάλες, αν και τις περισσότερες φορές το στρες δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Βέβαια, αν γίνει ολική υστερεκτομή με ταυτόχρονη αφαίρεση και των ωοθηκών, η γυναίκα θα αντιμετωπίσει άμεσα και απότομα όλα τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Ωστόσο, με θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης τα συμπτώματα αυτά μπορούν να υποχωρήσουν και η γυναίκα να επιστρέψει σύντομα στη φυσιολογική της ζωή. Κατά τα άλλα, αν δεν αφαιρεθούν οι ωοθήκες, η κατάσταση είναι πολύ πιο εύκολα διαχειρίσιμη ψυχολογικά, εφόσον όμως η γυναίκα έχει τεκνοποιήσει. Αποστολή της μήτρας είναι η κυοφορία και η αφαίρεσή της πέρα από αυτή την αποστολή δεν επηρεάζει ούτε τη σεξουαλική ζωή της γυναίκας ούτε τη θηλυκότητά της.
Σε κάθε περίπτωση, καθοριστικό ρόλο παίζει ο σύντροφος της γυναίκας, του οποίου έργο είναι να βοηθήσει την ασθενή να εμπεδώσει ότι δεν έχασε τη θηλυκή της πλευρά ούτε το ρόλο της λόγω της υστερεκτομής. Αν και μετά την εγχείρηση πρέπει το ζευγάρι να απέχει από τη συνουσία για περίπου δύο μήνες, μετά από αυτό το διάστημα επούλωσης είναι πολύ σημαντικό η γυναίκα να νιώσει επιθυμητή και να επιστρέψει στις φυσιολογικές της δραστηριότητες. Ειδικά μάλιστα αν η υστερεκτομή έγινε λόγω της εμφάνισης καρκίνου, μπορεί η επέμβαση να λειτουργήσει θετικά στον ψυχισμό της ασθενούς και του περιβάλλοντός της, αφού η μήτρα αντιμετωπίζεται ως κάτι που θα μπορούσε να βλάψει τη γυναίκα και συνεπώς είναι απόλυτα αποδεκτή η αφαίρεσή της.
